Deur Melodie Veldhuizen

Wêreldwye Tabakvrye dag word jaarliks op 31 Mei gevier. Die doel van hierdie dag is om alle rokers aan te moedig om vir die hele dag nie te rook nie. Die fokus van hierdie artikel is om te beklemtoon watter nadelige effek rook op nie-rokers het en hoe om blootstelling daaraan te minimaliseer.

Wat is tweedehandse rook en waarom is dit gevaarlik?

Tweedehandse rook is die rook wat jy onwillekeurig inasem (as passiewe rook) wanneer jy in die teenwoordigheid van of naby aan persone is wat rook. Die bron daarvan is brandende tabak-of nikotienprodukte soos sigarette, sigare of pype wat ongefilter is, asook die rookdampe wat die roker uitasem. Die rook bevat meer as 7 000 chemikalieë, waarvan ʼn groot persentasie giftig is en selfs dodelik kan wees.

Is jy dalk ʼn slagoffer van tweedehandse rook?

Jy word dalk van tyd tot tyd daaraan blootgestel wanneer ʼn roker op straat by jou verbyloop of by ʼn sosiale geleentheid naby jou staan en rook. Dit kan wees dat jou bure rook en jy gereeld die trefkrag van die gifgasse ervaar wanneer hul rook in jou erf of huis inwaai. Of nog erger, jou eggenoot of lewensmaat of ʼn familielid is strawwe rokers en jy leef daagliks daarmee saam. Dalk aanvaar jy maar gelate en ter wille van goeie verhoudinge dat gaste in jou huis of in jou teenwoordigheid rook, of sit saam met hulle in die rookarea van ʼn restaurant wanneer julle saamkuier. Dalk was jy as kind aan rook blootgestel omdat een of albei ouers gerook het en jy kon nie eintlik daarvan ontsnap nie. Al is dit wat jy in die teenwoordigheid van rokers ervaar slegs irritasie oor die stank, ʼn neus wat jeuk, betraande oë of hoofpyn, het tweedehandse rook vele ander skadelike gevolge vir die passiewe roker.

Watter effek het tweedehandse rook op nie-rokers?

By volwassenes kan blootstelling aan tweedehandse rook een of meer van die volgende toestande tot gevolg hê:

• Kardiovaskulêre siektes (hart, are en slagare) soos hoë bloeddruk, aterosklerose, ʼn hartaanval of ʼn beroerteaanval.
• Longprobleme soos chroniese obstruktiewe pulmonêre disfunksie (COPD) en asma.
• ʼn Hoë risiko vir longkanker, asook onder andere brein-, blaas-, maag- en borskanker.

Dis nog meer skadelik/gevaarliker vir kinders, wat by blootstelling die volgende kan ervaar:

• Gereelde hoes- en niesbuie, kortasem of ander asemhalingsprobleme.
• Gereelde oor-infeksies.
• Gereelde en meer ernstige asma-aanvalle.
• Respiratoriese infeksies, soos brongitis of longontsteking.
• Skade aan die oë (soos byvoorbeeld katarakte) en tande (tandbederf).
• Leer- en gedragsprobleme.
• Skielike, onverwagte en onverklaarbare sterftes by gesonde babas jonger as een jaar (SIDS – sudden infant death syndrome).

Wie loop gevaar om deur tweedehandse rook benadeel te word?

Tweedehandse rook kan enige persoon wat voortdurend maar ook van tyd tot tyd tot daaraan blootgestel word, benadeel. Daar is egter sekere groepe vir wie dit ʼn groter risiko is:

• Werknemers in die gasvryheidsbedryf, soos kroegmanne/vroue en kelners wat verplig is om in die teenwoordigheid van of naby groepe rokers te werk.
• Persone wat noodgedwonge met rokende huweliksmaats of ander gesinslede moet saamleef.
• Swanger vroue: Tweedehandse rook affekteer ongebore babas en hul moeders. Laer hoeveelhede suurstof verhoog die fetus se polsslag en verlaag die geboortegewig. Daarbenewens kan dit tot ʼn miskraam, stilgeboorte , premature bevalling of ektopiese swangerskap  lei.
• Babas en kleuters kan ongelukkig nie self besluit of hulle ʼn rookgevulde vertrek wil verlaat nie. Selfs ouer kinders kan ook nie van rookwalms ontsnap wanneer hulle saam met rokende volwassenes in ʼn voertuig vasgekeer is nie.
• Troeteldiere, meer spesifiek huisdiere soos honde, katte en voëls is ook ‘slagoffers’ waaraan mens selde dink. Net soos babas en jonger kinders kan hul ook nie uit ʼn haglike rokersomgewing ontsnap nie. Hulle ervaar oor die algemeen dieselfde simptome as mense wat aan rook blootgestel word.

Ongelukkig kan die skade wat deur tweedehandse rook aangerig word, nie herstel word nie. Sekere simptome kan moontlik met medikasie behandel word, Die skadelike effekte soos kanker of asma word dikwels eers jare na langdurige blootstelling gediagnoseer.

Hoe kan jy blootstelling aan tweedehandse rook vir jou en jou kinders minimaliseer?

• Wanneer jy in ʼn openbare ruimte is, beweeg weg van die roker na ʼn rookvrye area.
• Verbied gaste om in jou huis of naby jou kinders te rook. Indien hulle buite wil rook, moet hulle staan of sit waar die wind die rook weg van nie-rokers kan waai en ook ver genoeg van die huis af.
• Verbied passasiers om in jou voertuig te rook.
• Vermy plekke soos restaurant of kuierplekke waar rook toelaatbaar is, Selfs by plekke met areas vir rokers sal jy nie altyd die rookwalms kan vryspring nie.
• Indien moontlik, vermy dit om by rokers te kuier of in dieselfde voertuig as ʼn roker te ry.
• Kies dagmoeders/ versorgers/kleuterskole wat ʼn rookvrybeleid vir personeel en ouers handhaaf.
• Moenie jou kinders by maats laat kuier wie se ouers rook nie.
• Wees kieskeurig betreffende troeteldieroppassers wanneer jy met vakansie gaan.
• Swanger vroue moet onder geen omstandighede rook nie en so ver moontlik rokers vermy.
• Lugverfrissers kan in ’n mate en ook net tydelik die rookreuk verdoesel maar vrywaar jou nie van die inaseming van die gifstowwe nie.

Ten slotte

Rokers, net soos wat julle op geen manier deur ander mense se gewoontes benadeel wil word nie, net so graag wil nie-rokers nie deur julle rookgewoontes benadeel word nie. Wat is vir jou die belangrikste – jou begeerte om jou longe met rook te vul, of jou naaste se reg op vars lug? Of seëvier jou rookdrang oor jou geliefdes en ander mense se gesondheid? Indien jy graag wil ophou rook, vra jou gesin se samewerking om jou in hierdie besluit te ondersteun en te motiveer. Indien jy steeds die gewoonte wil voortsit, probeer om ten minste ʼn meer bedagsame roker te wees.

Bronne:

Centers for Disease Control and Protection. https://www.cdc.gov/tobacco/data_statistics/fact_sheets/secondhand_smoke/health_effects/index.htm

Cleveland Clinic. https://my.clevelandclinic.org/health/articles/10644-secondhand-smoke-dangers

VCA Animal Hospitals. https://vcahospitals.com/know-your-pet/the-effects-of-second-hand-smoke-on-pets#